Ngày 29/11/2012, Chính phủ đã ban hành Nghị định 102/2012/NĐ-CP quy định về tổ chức và hoạt động của Kiểm ngư.
Theo đó, Kiểm ngư là lực lượng chuyên trách của Nhà nước thuộc Tổng cục Thủy sản trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), thực hiện chức năng tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và thanh tra chuyên ngành thủy sản trên các vùng biển Việt Nam.
Kiểm ngư có nhiệm vụ tham gia công tác phòng, chống thiên tai và phối hợp tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn; tham gia bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán của quốc gia trên vùng biển theo quy định của pháp luật.
Về tổ chức của cơ quan Kiểm ngư, Nghị định quy định: Cục Kiểm ngư thuộc Tổng cục Thủy sản trực thuộc Bộ NN&PTNT; Cục Kiểm ngư có các Chi cục kiểm ngư vùng, các phòng chuyên môn và đơn vị sự nghiệp.
Kiểm ngư viên là công chức nhà nước, được bổ nhiệm vào ngạch Kiểm ngư viên.
Thuyền viên tàu Kiểm ngư bao gồm công chức được bổ nhiệm vào ngạch Thuyền viên tàu Kiểm ngư và những người làm việc trên tàu Kiểm ngư theo chế độ hợp đồng.
Kiểm ngư viên thực hiện các nhiệm vụ kiểm ngư như: yêu cầu cơ quan tổ chức, cá nhân có liên quan cung cấp thông tin, tài liệu cần thiết cho công tác tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và thanh tra chuyên ngành thủy sản; xử lý vi phạm hành chính và các biện pháp ngăn chặn hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật; thực hiện quyền hạn của thanh tra viên theo quy định của pháp luật thanh tra….
Kiểm ngư viên và thuyền viên tàu Kiểm ngư được hưởng lương và các chế độ phụ cấp ưu đãi khác theo quy định của pháp luật. Nếu trong khi thi hành nhiệm vụ mà bị thương hoặc bị hy sinh kiểm ngư viên và thuyền viên sẽ được xem xét, công nhận là thương binh, liệt sĩ và được hưởng chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật…
Nghị định cũng nêu rõ, tàu Kiểm ngư là tàu công vụ của cơ quan Kiểm ngư, phục vụ nhiệm vụ tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, thanh tra, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về thủy sản; tìm kiếm, cứu nạn, cứu hộ trên biển; hỗ trợ ngư dân; bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán của quốc gia trên các vùng biển và các nhiệm vụ khác của Kiểm ngư….
Bộ NN&PTNN chịu trách nhiệm trước Chính phủ trong việc quản lý, lãnh đạo, chỉ đạo lực lượng Kiểm ngư; chỉ đạo thống nhất về chuyên môn, nghiệp vụ đối với Kiểm ngư; chỉ đạo việc thanh tra, kiểm tra hoạt động và việc đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho Kiểm ngư…
Nghị định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 25/01/2013./.
(Nguồn: Nghị định số 102/2012/NĐ-CP)